1 Dywizja Pancerna - BA Theatre Selector

Pluton wzmocniony polskiej 1 Dywizji Pancernej - Normandia / Low Countries
- Theatre Selector for Bolt Action 2nd Ed.

17 czerwca 1940 roku wieczorem nowo mianowany premier Francji Philippe Petain wygłosił przemówienie radiowe, w którym oświadczył, że wystąpił do dowództwa niemieckiego z prośbą o rozejm. Kampania francuska faktycznie dobiegła końca – nieliczne oddziały francuskie nadal stawiały opór. Rozpoczęła się gehenna dla walczących po stronie dotychczasowych sojuszników Polaków. Dla nich nie było mowy o kapitulacji – walkę należało kontynuować u boku Wielkiej Brytanii. „Turyści Sikorskiego” wrócili na szlaki, przedzierając się tym razem na wyspy. Najważniejszym zadaniem było znaleźć transport – morski lub lotniczy. Wielu udało się przedostać do Portugalii, skąd statki lub samoloty zabierały ich do Anglii. Inni musieli iść dłuższą drogą, na przykład przez północną Afrykę. Dla wielu wojna skończyła się już w tym momencie – trafili do niemieckich obozów jenieckich lub zostali internowani w Szwajcarii. Jeszcze inni wstąpili do francuskiego ruchu oporu i kontynuowali walkę na kontynencie.

Ćwiczenia polskiej piechoty w Wielkiej Brytanii.

Generał Stanisław Maczek przedostał się do francuskiej Algierii a potem Maroka w przebraniu Araba – żołnierza Legii Cudzoziemskiej. W Casablance odnalazł rodzinę, razem popłynęli do Lizbony i stamtąd samolotem dotarli do Bristolu 21 września 1940 roku – w trakcie najbardziej zaciętych walk w Bitwie o Anglię. Nad Londynem walczyli już polscy piloci myśliwscy – na pancerniaków i zmotoryzowanych kawalerzystów dopiero miał nadejść czas. Na razie byli potrzebni do obrony brytyjskich wybrzeży i to jako piechota – późnym latem 1940 roku i w nadchodzących miesiącach obawiano się ciągle niemieckiej inwazji na wyspy.

Polscy pancerniacy w czołgu Crusader używanym do szkolenia.

25 lutego 1942 roku, gdy widmo inwazji dawno odeszło w przeszłość, a armia Wielkiej Brytanii rozpoczęła długie i żmudne przygotowania do powrotu na kontynent, generał Władysław Sikorski wydał rozkaz sformowania 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem generała Stanisława Maczka. Jej trzonem były 16 Brygada Pancerna i 10 Brygada Kawalerii Pancernej – zgodnie z etatem brytyjskim z początkowego etapu wojny. We wrześniu1943 roku nadeszła konieczność reorganizacji Dywizji do nowego brytyjskiego etatu wojennego, zakładającego obecność w strukturze jednej brygady pancernej i jednej brygady piechoty wraz z artylerią wspierającą i służbami. Trzonem Dywizji pozostała 10 Brygada Kawalerii Pancernej, choć dwa z trzech jej pułków stanowiły pododdziały należące wcześniej do 16 Brygady Pancernej. Utworzono 3 Brygadę Strzelców, która do momentu wyruszenia na front stanowiła najsłabszy element ze względu na niepełne stany etatowe, które udało się uzupełnić dopiero po wejściu do walki i wcieleniu do szeregów Polaków – jeńców wojennych siłą wcielonych do Wehrmachtu.

Wyładunek Shermana 24 Pułku Ułanów w sztucznym porcie u wybrzeży Normandii.

Na szlaku bojowym Dywizji da się wyróżnić 3 ważne etapy: normandzki (zakończony zwycięską obroną Maczugi i Chambois), pościgowy – przez północną Francję, Belgię aż po Holandię (zakończony zdobyciem Bredy) i holendersko-niemiecki (zakończony zdobyciem Wilhelmshaven w kwietniu 1945roku). Pod względem organizacyjnym dwa pierwsze etapy pozostają tożsame, w trzecim nastąpiła zasadnicza zmiana w wyposażeniu Dywizji: podstawowe czołgi Sherman V i Vc (Firefly) zostały zastąpione wersją Sherman IIa (z armatą 76mm) oraz Ic (Firefly na podwoziu Shermana M4). Kolejne istotne różnice dotyczą umundurowania piechoty: w drugim etapie w trakcie późnej słotnej jesieni 1944 roku żołnierze zaczęli występować w umundurowaniu zimowym, obejmującym płaszcze sukienne, a także w oddziałach piechoty i dragonów zaczęto używać brytyjskich hełmów pancerno-motorowych RAC (Royal Armored Corps helmet) Mk1, które wcześniej były przeznaczone tylko dla kierowców i załóg wozów bojowych (ten sam dzwon wykorzystywany był w hełmach spadochronowych, a także przez motocyklistów).

Cromwelle 10 Pułku Strzelców Konnych w Holandii

Niezwykle istotne jest określenie poziomu wyszkolenia żołnierzy Dywizji w poszczególnych etapach wojny. Sam generał Maczek najwyżej oceniał poziom jakości i zgrania żołnierzy (szczególnie piechoty) w okresie normandzkim. Strat poniesionych zwłaszcza w walkach na Maczudze długo nie udawało się wyrównać. Konieczność czerpania rezerw z wszelkich dostępnych źródeł i niedostateczny okres ich przeszkolenia w ramach pododdziałów sprawiały, że dopiero długa przerwa zimowa 1944/45 pozwoliła na znaczącą poprawę tej sytuacji. W tym też czasie przyjęto nowy sprzęt pancerny, który wymagał dotarcia i zapoznania się z nim żołnierzy (inne właściwości balistyczne dział 76 mm). W trakcie krótkiej kampanii w kwietniu 1945 roku Dywizja ponownie dowiodła swej wartości, mimo bolesnego rozczarowania postanowieniami konferencji w Jałcie.

Pluton wzmocniony polskiej 1 Dywizji Pancernej (sierpień-listopad 1944):

1 Podporucznik lub Porucznik (poziom regularny lub weteran)

[spora część kadry oficerskiej wywodziła się z weteranów kampanii wrześniowej lub francuskiej, ale młodsi oficerowie zdobywali często szlify dopiero w Wielkiej Brytanii]

2 Drużyny piechoty regularnej lub weteranów (środkowy / późny okres wojny)

[bardzo wysokie morale polskich oddziałów mimo braków w szeregach oraz fakt, że część żołnierzy walczyła w trzeciej z kolei kampanii wojennej sprawiało, że bardzo szybko mogli oni uzyskać status weteranów]

plus:

Grupa dowodzenia

0-1  Kapitan lub Major (weteran)

0-1  Medyk (regularny lub weteran)

0-1  Obserwator artyleryjski (regularny lub weteran)

[zawsze jest to Kanadyjczyk lub Brytyjczyk, nie będą go zatem dotyczyły zasady specjalne 1 Dywizji Pancernej – to samo dotyczy darmowego obserwatora]

Pododdziały piechoty

0-4 Drużyny piechoty regularnej lub weteranów (środkowy / późny okres wojny)

0-1 Obsługa ciężkiego karabinu maszynowego (mmg): regularni lub weterani

0-1 Obsługa moździerza lekkiego, średniego lub ciężkiego: regularni lub weterani

0-1 Obsługa miotacza przeciwpancernego PIAT: regularni lub weterani

0-1 Zespół snajperski: regularni lub weterani

Artyleria:

0-1  Działo spośród:

Armaty przeciwpancerne: armata 6-funtowa, armata 17-funtowa

Artyleria polowa: haubicoarmata 25-funtowa

Armata przeciwlotnicza: armata 40mm Bofors

Pojazdy rozpoznawcze:

0-1  Samochód lub pojazd rozpoznawczy spośród: Daimler Dingo, Samochód Zwiadowczy Humber, Uniwersal Carrier zwiadowczy

[co prawda dysponujemy informacjami, że w polskiej Dywizji użytkowane były samochody pancerne Staghound czy Humber, ale należały one głównie do dowództwa brygad i nie pełniły funkcji bojowych]

Czołgi, niszczyciele czołgów, artyleria samobieżna, pojazdy przeciwlotnicze

0-1  pojazd spośród: czołg krążowniczy Mk VIII Cromwell, czołg krążowniczy Mk VIII Centaur CS, M5A1 Stuart VI, M4A4 Sherman V, M4A4 Sherman Vc Firefly, M10 Wolverine, M10 Achilles, Sexton, Średni moździerz na transporterze Carrier, Ciężki karabin maszynowy na transporterze Carrier, Morris C9/B z armatą plot 40mm Bofors, czołg przeciwlotniczy Crusader MkII AA

Pojazdy transportowe i ciągniki artyleryjskie

0-1  pojazd na jeden pododdział piechoty w plutonie spośród: Uniwersal Carrier, ciężarówka 3-tonowa, ciężarówka 1,5-tonowa, jeep, M5 Halftrack

0-1 ciągnik artyleryjski spośród: Lloyd Carrier, ciężarówka 1,5-tonowa, ciągnik Quad

W części drugiej przedstawię propozycję plutonu wzmocnionego dla okresu wiosna 1945 roku.